Aşılama, bağışıklık sistemine uygulanan bir müdahaledir ve insan vücudunda bir dizi biyolojik olay tetikler. Aşılar, bağışıklık sistemine antikorların üretilmesi veya hücresel bağışıklık yanıtının oluşmasını sağlayarak, virüs, bakteri veya patojenlere karşı koruma sağlar.

Bağışıklık sistemi, vücudun enfeksiyonlarla mücadele etmesini sağlayan karmaşık bir ağdır. Bu sistem, virüsler, bakteriler ve diğer patojenler gibi yabancı hücrelere karşı savunma mekanizmaları kullanarak insan vücudunu korur.

Aşılar da bu savunma mekanizmalarının bir parçası olarak çalışır. Aşının içinde, vücuda zararlı olan ancak zayıflatılmış veya öldürülmüş mikrop veya virüsler bulunur. Böylece bağışıklık sistemine ciddi bir enfeksiyon veya hastalık vermeden, vücuda bulaşabilecek tehlikeli patojenlerle savaşmak için hazırlanır.

Bağışıklık kazanma süreci, aşı uygulamasının ardından başlar. Aşılama, vücudu virüs veya bakterilere karşı hazırlayan bir antikor veya hücresel yanıtın geliştirilmesini tetikler. Bu bağışıklık yanıtı oluşturulduktan sonra, enfekte olma riski azaltılır ya da tamamen ortadan kalkar. Aşıların bu süreçle olumlu bir etkisi vardır ve toplumda salgınların yayılmasını engeller.

Bağışıklık Sistemi ve Aşılar

Aşı, kişinin bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan koruyucu yanıtın geliştirilmesinde önemli bir rol oynar. Bağışıklık sistemi, vücudu hastalıklardan korumak için tasarlanmış kompleks bir yapıdır. Çok sayıda hücre, doku ve organın bir araya gelmesiyle oluşmuştur.

Bağışıklık sistemi yapısı iki tür bağışıklık yanıtı vardır: spesifik veya adaptif bağışıklık ve doğal veya doğuştan bağışıklık. Doğal bağışıklık, genetik olarak belirlenmiştir ve bireysel yaşam boyunca aynı kalır. Spesifik bağışıklık ise enfeksiyon veya antijen ile karşılandığında öğrenilir ve değişir.

Aşı uygulamaları, spesifik bağışıklık yanıtını tetikleyerek kişinin bağışıklık sistemini güçlendirir. Birçok aşının etkililiği spesifik bağışıklık yanıtının geliştirilmesine bağlıdır. Bağışıklık sistemi, antijen adı verilen yabancı bir maddeye yanıt olarak antikor ve hücresel bağışıklık yanıtı üretir. Antikorlar, sürekli çevremizde bulunan bakteri ve virüsler gibi zararlı mikroorganizmaları nötralize ederek vücudu korur. Hücresel bağışıklık yanıtı ise özellikle virüsler gibi hücre içi patojenlerin ortadan kaldırılmasında önemlidir.

Canlı ve Ölü Aşılar

Aşılar, bağışıklık kazanma sürecini tetikleyerek, bağışıklık sistemimizin istenilen enfeksiyona karşı korunmasını sağlarlar. Aşılar, canlı ve ölü olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılırlar ve her birinin farklı özellikleri ve etkileri vardır.

Canlı aşılar, enfeksiyon yapıcı mikroorganizmaların zayıflatılmış formunu içerirler ve bağışıklık sistemimize doğal enfeksiyona benzer bir şekilde tepki verilmesini sağlarlar. Canlı aşılar, aktif bir enfeksiyon sürecine benzer bir immün yanıta ve güçlü bir bağışıklık tepkisine yol açarlar. Diğer yandan, canlı aşılar, bazı durumlarda bireylerde enfeksiyonlara neden olabilme riski taşıdıklarından, immün yetmezliği olan kişilere uygulanmazlar.

Virüs vektörü aşıları, bir virüsün genetik materyali modifiye edilerek, bağışıklık sistemine hedef virüs ile ilgili bilgi sunarlar. Bu aşılar, canlı aşılara benzer şekilde güçlü bir immün yanıt oluştururlar. Örnek olarak, COVID-19 aşıları mRNA teknolojisi ile geliştirilen bir virüs vektörü aşısıdır.

RNA aşıları, genellikle canlı aşılara kıyasla daha yeni bir teknoloji olan nükleik asit tabanlı bir aşıdır. Bu aşılar, hedeflenen virüs/ mikroorganizmanın bir parçası olan genetik bilgiyi insan hücrelerine aktararak bağışıklık sistemini uyarırlar. RNA aşıları, genellikle canlı aşılara kıyasla daha hızlı bir şekilde geliştirilebilirler.

Ölü aşılar, hastalık yapıcı mikroorganizmaların tamamının veya bir parçasının inaktive edilmiş hali içerirler ve enfeksiyon yapma yeteneğini kaybetmişlerdir. Ölü aşılar, canlı aşılara kıyasla genellikle daha güvenlidir ve immün yetmezliği olan kişilere uygulanabilirler.

Adjuvanlı aşılar, ölü aşıların etkisini arttırmak için, içeriklerine adjuvan maddeler eklenerek bağışıklık yanıtını arttıran aşıdır. Adjuvanlı aşılar genellikle yaşlılara ve immün yetmezliği olan kişilere uygulanır.

Subünit aşıları, hastalık yapıcı mikroorganizmanın sadece birkaç proteinini içeren bir aşıdır. Bu aşılar genellikle ölü aşılar ile birlikte uygulanır ve daha az yan etkiye sahip olurlar. Subünit aşıları, grip gibi mevsimsel hastalıklar için kullanılır.

Canlı Aşılar

Canlı aşılar, içerdikleri zayıflatılmış ya da değiştirilmiş virüsler veya bakteriler sayesinde bağışıklık sistemine daha güçlü bir etki yapar. Bu sayede, vücudun daha güçlü bir bağışıklık tepkisi göstermesi sağlanır. Canlı aşılarla özellikle virüslerin neden olduğu hastalıklara karşı korunma sağlanabilir.

Bazı canlı aşılar, vücuda verildikten sonra uzun süre aktif kalır ve birden fazla doz gerektirmez. Ancak, bazı durumlarda canlı aşıların yan etkileri nedeniyle kullanımı uygun olmayabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde canlı aşılar ciddi yan etkilere neden olabilir.

Canlı aşıların kullanımı özel bir saklama ve taşıma gerektirir. Aşıların doğru saklanması ve kullanımı kritik öneme sahiptir. Ayrıca, doğru kişilere uygulanması da önemlidir. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerle temas etmeden önce canlı aşı yaptıran kişiler, bu kişilerde ciddi hastalık riski oluşturabilirler.

Virüs Vektörü Aşıları

Virüs vektörü aşıları, tamamen canlı olmayan aşılar arasında yer almaktadır. Bu aşıların çalışma prensibi, bir başka virüsün kullanılmasıdır. Yani, atıl hale getirilmiş bir virüsün genetiği değiştirilerek, amaçlanan virüsün genetik materyali bu atıl virüse eklenir.

Böylece, atıl hale getirilmiş virüs taşıyıcı haline gelir ve bağışıklık sistemine bu taşıyıcı virüs aracılığıyla amaçlanan virüsün genetik materyali sunulmuş olur. Bu sayede, bağışıklık sistemi yapılan aşının içerisindeki genetik materyale karşı antikor ve hücresel bağışıklık yanıtı verir.

Virüs vektörü aşıları özellikle koronavirüs aşısı çalışmalarında sıkça kullanılmaktadır. Özellikle, Oxford-AstraZeneca aşısı bu tür bir aşıdır. Bu aşıda, atıl hale getirilmiş bir şimpanzeden alınan bir adenovirüs taşıyıcı olarak kullanılmaktadır. Bu adenovirüsün genetiği değiştirilerek SARS-CoV-2 virüsünün dış kısımlarındaki genetik materyal bu adenovirüse eklenmiştir. Böylece amaçlanan virüsün genetik materyali bağışıklık sistemine açık hale gelir.

RNA Aşıları

RNA aşıları, son zamanlarda hızla geliştirilen aşı türlerinden biridir ve COVID-19 pandemisinin kontrolünde çok önemli bir rol oynadı. RNA aşıları, virüsün genetik materyalini kopyalayan ve vücudun bağışıklık sistemini virüse karşı mücadele etmek için eğiten bir tür aşıdır.

Bu aşı türü, uzun yıllar boyunca araştırmalar yapılmış olsa da, COVID-19 pandemisi ile birlikte daha fazla popülerlik kazandı. RNA aşıları, canlı aşılar gibi sadece inaktive edilmiş yada öldürülmüş virüsler içermez. Bunun yerine, virüsün genetik materyali olan RNA kullanılır ve bir taşıyıcı molekülle birleştirilerek vücuda enjekte edilir.

RNA aşıları, canlı aşılara göre daha güvenli kabul edilir, çünkü içerdikleri genetik materyal sadece virüsün dış kısmındaki bazı proteinleri içerir. Bu da, aşılanan kişinin hastalığa yakalanma riskinin olmaması anlamına gelir.

RNA aşılarının çalışma prensibi oldukça basittir. Öncelikle, virüsün genetik kodundaki bazı proteinlerin kopyaları yapılır ve bir taşıyıcı molekül ile birleştirilir. Daha sonra, bu RNA molekülleri, vücuda enjekte edilir. Bağışıklık sistemi, vücuda giren bu proteinleri yabancı bir madde olarak algılar ve mücadele etmek için antikorlar üretir. Virüs vücuda tekrar geldiğinde, bağışıklık sistemi antikorlarla hızla mücadele edebilir ve buna karşı savaşabilir.

RNA aşıları, COVID-19 pandemisi sırasında oldukça etkili bir seçenek olmuştur. Pfizer-BioNTech ve Moderna firmaları tarafından üretilen mRNA aşıları, COVID-19'a karşı% 95'e varan koruma sağlamıştır. Ayrıca, RNA aşılarının herhangi bir kalıcı yan etkisi bildirilmemiştir.

Ölü Aşılar

Ölü aşılar, içerdikleri organizmaların veya virüslerin tamamen öldürüldüğü aşı türüdür. Bu aşılar, ölü mikropların vücuda verilerek bağışıklık sistemini uyararak antikor üretimini sağlarlar. Ölü aşıların, bağışıklık sistemi üzerindeki etkisi canlı aşılara göre daha azdır. Ancak, ölü aşılar, virüs vektörü ve subünit aşıları gibi yeni teknolojilerle birlikte kullanılarak etkililikleri artırılmıştır.

Ölü aşılar, genellikle virüs veya bakteriler tarafından neden olunan enfeksiyonların profilaksisi için kullanılır. Enfeksiyonun ciddiyetine ve hastalığın tipine göre ölü aşılar tek başına veya diğer aşılarla birlikte kullanılabilirler. Örneğin, ölü grip aşısı, her yıl düzenli olarak grip mevsimi başlamadan önce kullanılır.

Ölü aşıların kullanımı, canlı aşılara göre daha güvenlidir. Bu nedenle, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler ve hamileler tercihlerini ölü aşılar kullanmaktan yana yaparlar. Ancak ölü aşılarda da yan etkiler görülebilir. Bu etkiler, genellikle ciddi değildir ve aşılanan kişi tarafından hafif grip semptomları gibi hissedilebilir.

Sonuç olarak, ölü aşılar bağışıklık sistemi üzerinde etkileri daha az olmasına rağmen, uygun şekilde kullanıldığında sağlığı korumada etkili bir yoldur. Özellikle, bağışıklığı zayıf olanlarda virüs ve bakterilere karşı korunma sağlamak için ölü aşılar kullanılabilir.

Adjuvanlı Aşılar

Adjuvanlı aşılar, ölü aşılar arasında yer alan aşıların içeriğine eklenen maddelerdir. Bu maddeler aşının bağışıklık yanıtını artırmak ve etkinliğini yükseltmek amacıyla kullanılır. Adjuvanlar, vücuda aşının içerisinde bulunan proteinlerin tanıtımında yardımcı olan antijenlerin daha güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturmasını sağlarlar.

Adjuvanlar, bağışıklık sistemi hücrelerinin antijenlere daha fazla tepki göstermesini sağlayarak aşıların etkinliğini artırır. Bazı adjuvanlar, aşıda bulunan antijenin daha uzun süre kalması ve bağışıklık sistemine daha fazla yol açması için aşı içerisindeki partikülleri büyütmek amacıyla kullanılmaktadır.

Ölü aşılar, antijenlerini etkinleştiren maddenin sadece öldürülmüş virüs veya bakterilerin parçaları olduğu aşı türleridir. Adjuvanlı ölü aşılar, aşıların bağışıklık sistemi tarafından daha iyi tanınmasını ve bu sayede daha güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturmasını sağlarlar. Adjuvanların özellikle yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerin bağışıklık tepkilerini artırdığı gözlemlenmiştir.

Sonuç olarak, adjuvanlı aşılar ölü aşıların etkinliğini artırmak için kullanılan önemli bir araçtır. Bağışıklık sistemini önleyici tedaviye hazırlayan aşılar, daha güçlü bir savunma mekanizması oluşturmak için adjuvanlarla desteklenerek etkinliği artırılır. Aşıların güvenliği konusunda hastalıkların önlenmesi için en önemli araç olduğunu unutmamalıyız.

Subünit Aşıları

Subünit aşıları, ölü aşı türleri arasında yer alan ve vücuda sadece mikroorganizma parçalarını ya da belirli proteinlerini tanıtan aşı tipleridir. Bu aşılar, tam mikroorganizmanın kullanıldığı ölü aşılara göre daha güvenli ve daha az yan etki gösterirler.

Subünit aşılarının çalışma prensibi, hedeflenen mikroorganizmanın tanımlanmasıyla başlar. Daha sonra, mikroorganizmanın parçaları seçilerek aşı formülü oluşturulur. Bu parçalar, mikroorganizmanın yüzeyinde bulunan antijenler olabilir. Antijenler, mikroorganizmanın bağışıklık sistemine karşı oluşturduğu tehdidi temsil eder ve bağışıklık sistemi onlara karşı antikor üretir. Subünit aşıları, bağışıklık sistemi tarafından bu antijenlere maruz kalınarak antikor üretimini tetikler.

Subünit aşıları, özellikle büyük salgın hastalıkların engellenmesinde oldukça etkilidirler. Örneğin, hepatit B, HPV ve akciğer iltihabı gibi hastalıkların önlenmesinde kullanılırlar. Bunun yanı sıra, grip aşısı da subünit aşıları arasındadır.

Subünit aşıları, ölü aşıların yanı sıra, canlı aşılar ve diğer aşı türleriyle birlikte kullanılabilirler. Ayrıca, ölü aşılar gibi subünit aşılarında da adjuvanlar kullanılabilir. Adjuvanlar, aşının etkisini artırmaya yardımcı olan bileşenlerdir.

Sonuç olarak, subünit aşıları vücuda sadece hedeflenen mikroorganizmanın parçalarını tanıtarak bağışıklık sistemine antikor üretimini sağlarlar. Düşük yan etki oranı ve yüksek etkinliği sayesinde özellikle büyük salgın hastalıkların önlenmesinde önemli bir yere sahiptirler.

Bağışıklık Kazanma Süreci

Aşılar, bağışıklık kazanma sürecinde oldukça önemli bir rol oynarlar. Aşılar, bağışıklık sistemine yabancı olan bir mikroorganizmanın (virüs, bakteri, vs.) zararsız versiyonunu veya sadece bir parçasını içerirler. Bu zararsız versiyonlar, bağışıklık sistemini mikroorganizmaya karşı savunmaya hazırlar. Aşılar, bağışıklık sistemini bu şekilde uyardıkları için, mikroorganizmanın daha ciddi bir enfeksiyon durumunda nasıl tepki vereceği hakkında bilgi sahibi olurlar.

Bağışıklık kazanma süreci, aşının uygulanmasından sonra başlar. Aşı uygulaması, bağışıklık sistemini mikroorganizmaya karşı hazırlarken, bir antikor ve hücresel bağışıklık yanıtı oluşturur. Antikorlar veya bağışıklık hücreleri (lenfositler) zararsız mikroorganizmaları hedef alır ve yok eder. Bu süreç, kas ağrısı, hafif ateş, kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi hafif yan etkilerle sonuçlanabilir.

Bağışıklık kazanma sürecinde aşılama, bağışıklık sistemine 'hafıza' kazandırır. Bağışıklık belleği, bir mikroorganizma ile karşı karşıya geldiğinde geçmişten gelen bilgiyi hatırlayarak daha güçlü bir bağışıklık yanıtı oluşturur. Bu, enfeksiyonun hızlı bir şekilde önlenebilmesi veya daha hafif bir şekilde atlatılabilmesi anlamına gelir.

Antikor ve Hücresel Bağışıklık Yanıtı

Bağışıklık kazanma sürecinde antikor ve hücresel bağışıklık yanıtı oldukça önemlidir. Aşılamanın temel amacı, bağışıklık sistemini uyarmak ve enfeksiyonu önlemek veya hafifletmektir. Bu bağlamda, antikorlar aşı edildikten sonra oluşmaya başlar. Antikorlar, hastalıkla savaşan proteinlerdir ve vücudun yabancı bir enfeksiyonla savaşmasına yardımcı olur.

Bununla birlikte, hücresel bağışıklık yanıtı da önemlidir. Bu yanıt, vücudun enfekte hücreleri tanımasına ve onları yok etmesine yardımcı olur. Ayrıca, diğer enfeksiyonlarla karşı mücadelede de önemli bir rol oynar.

Aşılar, bağışıklık kazanma sürecinin hem hücresel hem de antikor yanıtını sağlamak için tasarlanmıştır. Bu nedenle, bir enfeksiyonla karşı karşıya kaldıklarında, vücut antikorlar ve hücresel savunma mekanizmaları aracılığıyla enfeksiyonla savaşır.

Bağışıklık kazanma sürecinde antikor ve hücresel bağışıklık yanıtının yanı sıra, bağışıklık belleği de önemlidir. Bağışıklık belleği, ilk enfeksiyonla savaşıldığında oluşan hafızadır. Böylece, vücut daha sonra bu hastalıkla yeniden karşılaştığında, daha hızlı ve etkili bir yanıt verebilir.

Bağışıklık Belleği

Bağışıklık kazanma süreciyle birlikte, bağışıklık sistemi, kendisine bir kez maruz kaldığı patojenlere karşı uzun süreli direnç kazanır. Bağışıklık belleği olarak adlandırılan bu durum, organizmanın daha önce karşılaştığı patojenlere karşı hızlı ve etkili bir yanıt vermesini sağlar.

Bağışıklık belleği, bir patojenle karşılaşıldığında harekete geçen hafıza hücreleri ve antikorlar tarafından sağlanır. Hafıza hücreleri, patojenle karşılaşıldığında uygun bağışıklık tepkilerinin hızlı bir şekilde ortaya çıkmasını sağlayarak, tekrarlanan enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.

Bağışıklık belleğinin oluşumunda aşılama işlemi önemli bir rol oynar. Aşılar, insanlarda kendiliğinden enfeksiyona neden olmayan mikropların öldürülmüş veya zayıflatılmış formlarıdır ve bağışıklık sistemini uyarmak için kullanılır. Bu sayede, aşılarla bağışıklık kazanmış kişiler, bir enfeksiyona karşı bağışıklık sisteminin hafıza hücrelerini ve antikorlarını oluşturarak, bağışıklık belleği oluşumunu sağlarlar.

• Özetlemek gerekirse, bağışıklık belleği;
• Bağışıklık sisteminin önceden karşılaştığı mikroorganizmalara karşı uzun süreli direnç kazanmasını sağlar.
• Hafıza hücreleri ve antikorlar tarafından oluşur.
• Bağışıklık sistemine aşılama işlemi ile yardımcı olunur.

Aşıların Etkinliği ve Yan Etkileri

Aşılar, bağışıklık sistemi tarafından virüs ve bakterilere karşı korunmak için kullanılan önemli bir araçtır. Ancak aşının etkili olması için bağışıklık sisteminin yeterince güçlenmesi ve yan etkilere yol açmaması gerekmektedir.

Aşıların etkinliği, genellikle aşılanan kişinin antikor ve hücresel bağışıklık yanıtı ile değerlendirilir. Bağışıklık sistemi, aşılanan virüs veya bakterinin virüs veya bakteri hücrelerindeki belirteçlerine karşı antikor üretir ve hücresel bağışıklık tepkisine neden olur.

Aşıların yan etkileri, aşılanan kişide bazı yan etkilere neden olabilen reaksiyonlar olarak tanımlanır. Bu yan etkiler, aşı içindeki bileşenler veya yan reaksiyonlar nedeniyle meydana gelebilir. Bazı insanlar aşı sonrası hafif yan etkiler yaşarken, diğerleri daha ciddi yan etkiler görebilir.

Özellikle koronavirüs salgını sırasında, aşıların etkinliği ve yan etkileri daha da önemlidir. Aşıların etkililiği, aşı adaylarının yapılan klinik çalışmaları sırasında test edilir ve aşının virüs veya bakteriye karşı koruma sağlama oranı belirlenir.

Aşıların yan etkileri ise aşı uygulanırken ortaya çıkabilecek herhangi bir istenmeyen etkiyi ifade eder. Bununla birlikte, koronavirüs aşıları bazı yan etkiler yaratabilir, örneğin aşı yaptıran kişide kısa süreli ateş, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrısı gibi belirtiler meydana gelebilir. Ancak bu yan etkiler her zaman aşı yapma ihtimali olan ciddi hastalık riskine göre çok daha az önemlidir.

Aşı Etkinliği

Aşıların bağışıklık kazanma sürecindeki en önemli rolü, antikor ve hücresel bağışıklık yanıtının oluşturulmasıdır. Ancak, aşılamanın etkisi kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve aşılamanın etkinliğini etkileyen pek çok faktör bulunmaktadır.

Etkinlik, bir aşının kişiyi enfeksiyona karşı korumasının derecesini ifade eder. Aşı etkinliği, öncelikle aşının uygulandığı zamandaki enfeksiyon baskınlığına bağlıdır. Enfeksiyon baskınlığı arttıkça, aşılamanın etkinliği de artar. Bunun yanı sıra, aşının türü, dozu ve uygulama şekli de etkili faktörler arasındadır. Örneğin, daha yüksek dozlar, daha uzun etkinlik süreleri sağlayabilir.

Aşıların etkinliğini belirlemek için yapılan klinik çalışmalar, aşının uygulandığı grup ile kontrol grubu arasında karşılaştırma yaparak gerçekleştirilir. Bu çalışmalarda, aşılanan ve aşılanmayan kişiler arasındaki enfeksiyon riski ve ciddiyeti karşılaştırılır.

• Aşının türü
• Aşılanan kişinin yaşı
• Vücuttaki bağışıklık sisteminin sağlığı
• Aşının uygun depolanma ve uygulama koşulları

Aşıların etkinliği, %60 ila %90 arasında değişebilir. Ancak, aşı sonrası enfeksiyon riskinin tamamen ortadan kalkması garantisi yoktur. Bazı durumlarda, aşıların yanıt verme oranı kişiden kişiye farklılık gösterir.

Aşı etkinliğinin ölçülebilir olması, aşıların geliştirilmesinde ve halk sağlığı açısından büyük önem taşır. Aşıların yan etkilerinin minimize edilmesi ve aşıların etkinliğinin maksimize edilmesi, sağlık otoritelerinin öncelikli hedefleri arasındadır.

Yan Etkiler

Aşılama, bağışıklık kazanma sürecinin bir parçasıdır, ancak aşıların yan etkileri de olabilir. Aşıların yan etkileri genellikle hafif ve geçici olup, birkaç gün içinde kaybolur. Bununla birlikte, bazı insanlar aşılardan dolayı daha ciddi yan etkiler yaşayabilirler.

Aşıların yaygın yan etkileri arasında ağrı, kızarıklık, şişlik, ateş, halsizlik ve baş ağrısı yer alır. Bununla birlikte, bu tür yan etkiler genellikle hafiftir ve çoğu insan için sorun oluşturmaz.

Koronavirüs aşılarının ortaya çıkardığı yan etkiler de tartışılmaktadır. Özellikle Pfizer-BioNTech ve Moderna aşıları gibi mRNA aşıları, bazı insanlarda daha yüksek yan etki riskine sahiptir.

Bu yan etkiler arasında yorgunluk, baş ağrısı, kas ağrısı, ateş, titreme ve halsizlik yer alabilir. Nadir durumlarda, insanlar anafilaksi veya ciddi alerjik reaksiyonlar yaşayabilirler.

Aşıların yan etkileri, aşının tipine, insanın bağışıklık sistemi tepkisine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Özellikle daha önce aşı yapmamış veya alerjik reaksiyon geçmişi olan insanlar, yan etkilere daha yatkın olabilirler. Ancak, dünya genelinde milyonlarca insanın COVID-19 aşılarını başarılı bir şekilde aldığı göz önüne alındığında, genel olarak aşının faydaları yan etkilerden daha büyüktür.